Wargeyska Wall Street Journal ayaa daaha ka qaaday todobaadkii hore in Taliyihii Ciidanka Taageerada Degdegga ah ee Suudan, Maxamed Xamdaan Doqlo laga waayay goobtii uu ka hawlgalayay bilihii ugu dambeeyay, taas oo dhalisay carowayn oo ka caraysiisay askartiisa, iyo dhamaan taageerayaashiisa.
Ka maqnaanshiyaha Hemeti ee caasimadda Khartoum, ayaa dhalinaysa su’aalo dhowr ah oo ku saabsan cidda hoggaanka u haysa xooggaga dagaalka kula jira ciidamada Suudan tan iyo bartamihii bishii April ee sanadkii 2023-ka.
Hoggaanka Ciidanka Taageerada Degdegga ah ayaa ka kooban Maxamed Xamdaan Doqlo oo loo yaqaan “Hemedti” oo ah Taliyaha koowaad, walaalkiisaAbdel Rahim Hamdan Doqlo oo ah Taliyaha labaad, iyo Essam Fadil oo isna ah Taliyaha saddexaad ee xooggaga, waxaana ku xiga Taliyeyaasha Ciidamada, Sirdoonka, Sahayda, iyadoo ay kasii hooseeyaan, Taliyeyaasha masuulka ka ah Qeybaha ay ka taliyaan Ciidamada Taageerada Degdegga ah.
Hogaamiyahan ayaa kasoo muuqan jiray fagaarayaasha, hasa ahaatee dhawanahan dambe intii uu sii xoogaystay dagaalku wuxuu inta badan fariimaha kusoo diri jiray muuqaalo uu iskagasoo duubo xafiiskiisa, kuwaas oo aan ka badnayn dhawr daqiiqo.
Tan iyo markii uu dagaalku bilowday Xameeti ayaa Labo jeer oo kaliya kasoo dhex muuqday ciidamadiisa, isagoo dareensiinaya la joogiisa, balse Labadaas muuqaal ayaa ugu dambeeyay fagaare uu ka hadlo.
Marka koowaad wuxuu ahaa billowgii dagaalka, wuxuuna watay gaari nooca dagaalka ah, isagoo ku labisnaa dirayska gaar ah ee lagu tiriyo dareeska madaxda ciidamada Taageerada Degdegga ah.
Marka Labaad waxay ahayd mar uu kulan la qaadanayay ciidamadiisa iyo qaar kamida warbaahinta isaga taageerta, wakhtigaas oo ahaa bishii July ee sanadkii 2023-ka, muuqaalkan ayaa lagasoo duubay isagoo ku sugan magaalada Caasimada ah ee Khartuum.
Ka maqnaanshiyaha Hemeti ee Khartoum waxaa banaanka soo dhigay kormeerida walaalkiisu uu kormeer ku samaynayo goobaha dagaalka, kaas oo ah Abdel Rahim Daqlo, oo haya jagada taliyaha labaad ee ciidamada taageerada degdegga ah, waxaana dhawaan laga soo duubay muuqaal muujinaya, isagoo ku sugan waqooyiga fog ee Darfur, wuxuuna kormeerayay dagaalladii saxaraha ka dhacayayee u dhaxeeyay ciidamadiisa iyo kuwa isku dhafka ah ee taageeraya ciidamada Suudan.
Balse dhawaanahan waxaa soo baxayay su’aalo dhowr ah oo ku saabsan ka maqnaanshiyaha Hemeti ee fagaaraha iyo booqashooyinka walaalkiisa ee goobaha dagaalka ee Khartoum, waxaana laisku waydiinayaa yaa hogaaminaya ciidamada taageerada degdega ah?
Hoggaamiyaha Ciidanka Taageerada Degdegga ah ee Xameetti ayaa waxaa ilaalinayay, General Essam Fadil, oo ah taliyaha saddexaad ee Xooggaga, wuxuunahoray uga tirsanaan jiray saraakiishii ciidamada dawladda Suudan.
Sida laga soo xigtay ilo xog ogaal ah oo la hadlay warbaahinta, Fadil ayaa kudhaawacmay howlgallada ay wadaan canaasiir gacan saar la leh ciidamada Taageerada degdegga ah, halka Abu Caqla Kikil oo ka goostay ciidamada Taageerada degdega ah uu cod maqal ah ku shaaciyay in Essam Fadil uu ka tagay magaalada Khartoum.
Ilo-wareedyo la hadlay warbaahinta, ayaa tilmaamaya in hoggaanka ciidamada Taageerada degdegga ah ee Khartoum ay kormeerayaan hawlgalada, kuwaas oo ka kooban Sarreeye Guuto Ciise Bashara oo ah agaasimaha Ciidanka Taageerada Degdegga ah iyo saraakiil kale oo kasoo jeeda qabiilka Mahriya.
Bashara waxaa loo xilsaaray mas’uuliyadda Sirdoonka Taageerada Degdegga ah maalintii ugu horreysay ee dagaalka, waxaana taas keentay kaddib markii agaasimihii hore ee Sirdoonka Taageerada Degdegga ah, General Al-Khair Abdullah uu ka tagay xilkii uu u hayay xooggaga.
Ilo wareedyo la hadlay warbaahinta ayaa shaaca ka qaaday, in General Abu Mridaat uu horay uga tirsanaan jiray saraakiisha maleeshiyaadka RSF, kaas oo diiday in uu ku biiro dagaalka, maadaama uu ahaa taliyaha ciidamada sirdoonka eemagaalada Khartuum.
Ilo-wareedyo kale oo xog-ogaal ah ayaa warbaahinta u sheegay in Bashara uu fadhigiisu yahay magaalada Taif, uuna ku sugan yahay xafiis isaga loogu talagalay oo ku yaalla bariga Khartuum, isla markaana uu si toos ah u kormeero dagaallada ciidamada, iyadoo ay u sii dheer tahay inuu kormeero xarumaha Ciidamada Taageerada degdega ah ee ku yaalla xaafadaha Soba iyo Riyaad ee koonfurta Khartoum.
Sarreeye Guuto Cisman Hamid, oo loo yaqaan Cisman Operations”, ayaa ka dhex muuqda madaxda Ciidamada Taageerada Degdegga ah ee hadda, wuxuuna katirsanaan jiray Ciidanka dawladda Suudan, isagoo ugu dambayntii ku biiray xooggaga Taageerada Degdegga ah, wuxuuna diiday inuu ka jawaabo go’aamadii uu ka qaatay Taliyaha Ciidamada dawladda Suudan, Abdel Fattah Al-Bur.
Ilo goob joogayaal ah ayaa warbaahinta u sheegay in Cismaan Xaamid uu kormeero howlgallada militari ee ka socda Khartoum iyo Aljazeera, uuna saameyn weyn ku leeyahay gudaha ciidamada Taageerada degdega ah.
Tan iyo markii uu dagaalku qarxay Xaamid ayaan kasoo muuqan meel fagaare ah marka laga reebo hal mar oo ay ciidamadiisu la wareegeen xeradii ciidamadaSuudan ugu taallay magaalada Jebel Awliya oo ku taalla koonfurta Khartoum, dhacdadan kaddib ayaana la saaray cunaqabatayn uga timid Midowga Yurub iyo waxa ay ugu yeeraan Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay.
Waxa kamida Taliyeyaasha ugu cadcad ee hogaaminaya Ciidamada Taageerada Degdegga ah ee ku sugan Gobolka Khartoum Gaashaanle Sare Xasan Maxamed Cabdullaahi, oo loo yaqaano “Xasan Al-Turabi” kaas oo mas’uul ka ah adeegyada iyo hagidda ciidamadan, marka laga soo tago in uu taliye u noqday Ciidamada Taageerada Degdegga ah ee aagga Maqran al-Nilayn ee bartamaha Khartoum.
Xasan Maxamed C/laahi waxa uu ahaa dagaal yahan ka tirsanaa Dhaqdhaqaaq uu hoggaamayay Khaliil Ibraahim oo geeriyooday, waxa uuna Dhaqdhaqaaqaas ka goostay sannadkii 2015-kii, isagoo ku biiriy Ciidanka Suudan, markii uu soo haleelay safka ciidamada Suudan waxaa loo dalacsiiyay darajada Gaashaanle Dhexe, balse sanadkii 2017-kii waxaa uu ogoostay dhanka maleeshiyaadka Taageerada Degdegga ah, waxaana loo dalacsiiyay darajada Gaashaanle Sare, iyadoo loo magacaabay Af–hayeenka rasmiga ah ee xogaggaas, waxa uuna xilkaashayay muddo kooban.
Xasan Maxamed Cabdalla oo shir jaraa’id ku qabtay magaalada Khartoum labo todobaad ka hor, ayaa ka hadlay isku dhafka ciidamadooda, isagoo beeniyay inuu burbur ku yimid safafkooda, wuxuuna carrabka ku dhuftay inay diyaar u yihiin inay dagaal dhan walba ah la galaan ciidamada Suudan.
Waxaa sidoo kale ka mid ah Hogaamiyayaasha dagaalka ee Ciidamada Taageerada Degdegga ah ee ku sugan gobalka Khartoum, Kornayl Musa Hamid Ambilo, kaas oo lagu tiriyo mid ka mid ah xubnaha ugu da’da weyn Ciidamada Taageerada Degdegga ah, waxa uuna Taliye ka ahaa Galbeedka Darfur sanooyinkii lasoo dhaafay.
Markii uu dagaalku qarxay, Ambilo ayaa loo xilsaaray inuu kormeero hoggaanka ciidamada Taageerada degdega ah ee magaalada Khartoum Bahri, sida ay sheegeen ilo-wareedyo la hadlay warbaahinta, Ambilo wuxuu saldhigtay xaafadda Kafouri ee bariga Khartoum Bahri, wuxuuna sii waday inuu u kala gudbo Bahri iyo Omdurman muddo bilo ah ka hor inta uusan warbaahinta ka qarsoomin.
Kadaashiis waxaa ka soo muuqday deegaanadaas Sarreeye Gaas Idiris Xasan oo sidoo kale kormeerayay Hoggaanka Ciidamada Taageerada Degdegga ah ee ku sugnaa magaalada Khartoum Bahri ee dhacda Waqooyiga Caasimadda Khartoum.Waxaa la ogaa in uu ka mid ahaa Hogaamiyayaasha Gobolka Darfur ka hor dagaalka, sida ay sheegayaan ilo wareedyo la hadlay warbaahinta, Idiris Xasan ayaa u guuray bariga Khartuum kadib markii ay ciidamada Suudan dib u qabsadeen magaalada Khartoum Bahri.
Kornayl Musa Nilo, oo loo xilsaaray inuu hogaamiyo maleeshiyaadka RSF-ta ee ku sugan warshadda Sifeynta Shidaalka Jili ee Waqooyiga Khartoum ayaa sidoo kale si weyn u muuqda, ninkaan ayaa ka firxaday warshadda sifeynta wax yar ka hor inta aysan ciidamada Suudaan gacanta ku dhigin.
Gobolka Darfur ee galbeedka Suudaan, oo ay ka socdaan dagaallo gacan ka hadal ah oo u dhexeeya ciidammada Suudan iyo kuwa Taageerada degdegga ah, kuwaas oo isku dayaya in ay gacanta ku dhigaan dhufeysyadii ugu dambeeyay ee laga qabsaday ayaa waxa kormeerayay, Abdel Rahim Doqlo. Sawirro laga soo qaaday Abdel Rahim ayaa waxa lagu arkayay isagoo bartanka kaga jira maleeshiyaadkiisa oo ku sugan saxaraha Darfur, kadib markii ay halkaas dagaal kula kaleen ciidamada huwantida ah ee ka barbar dagaalamaya malatariga Suudan.
Dhanka kale, waxaa soo baxaya magacyo dhowr ah oo hoggaamin doona Ciidamada Taageerada Degdegga ah ee ku sugan Darfur, waxaana ka mid ah:
General Abdel Rahman Juma Barakallah, Taliyaha Ciidamada Taageerada Degdegga ah ee Galbeedka Darfur, kaas oo ay dhawaan cunaqabatayn ku soo rogeen Midowga Yurub iyo waxa loogu yeero Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ku lug lahaanshiyaha dambiyo ka dhanka ah bani’aadamnimada awgeed. Barakallah ayaa lagu eedeeyay in uu ku lug lahaa dilka gudoomiyihii gobolka Darfur ee galbeedka dalkaasi ninka lagu magacaabi jiray Khamis Abkar oo isaga la socday daqiiqado ka hor inta aan la dilin.
Sida laga soo xigtay ilo maxali ah, Abdel Rahman Juma ayaa hadda abaabulayamaleeshiyaad, una diraya inay ka dagaalamaan magaalada Al-Fasher si ay gacanta ugu dhigaan.
Koonfurta Darfur, waxaa kasoo muuqday magaca korneel Saleh Al-Futi, oo ah taliyaha ciidamada Taageerada degdega ah ee Nyala ee Koonfurta Darfur, waa mid ka mid ah saaxiibada ku dhow Abdel Rahim Doqlo, wuxuuna hor kacayay weerarro lagu qaaday xero ay ciidanka Suudan ku lahaayeen Umm Dafuq, waxana u suuragashay inuu gacanta ku dhigo gabi ahaanba xaradaasi.
Kadibna wuxuu hogaaminayay ciidama uu la socday Abdel Rahim Doqlo oo weerar ku qaaday talis ay ciidanka Suudan ku lahaayeen Nyala, waxaana sidoo kale u suurtagashay in ay la wareegaan kadib markii ciidanka Suudaan ay ka baxeen.
Waqooyiga Darfur, waxaa caan ah magaca General “Al-Nour Al-Qubba” wuxuu ka shaqeeyaa furumaha dagaalka ee magaalada Al-Fasher, wuxuu horey u ahaa taliye ka tirsan Ciidamada Ilaalada Xuduudaha ee raacsan Hogaamiyihii Qabaa’ilka ee Daarfuur, Muuse Hilaal, ka hor inta aan lagu biirinin Ciidamada Taageerada Degdegga ah.
Sida laga soo xigtay ilo xog ogaal ah, Al-Qobba ayaa loo xilsaaray in uu hogaamiyo Ciidamada Taageerada Degdegga ah ee ku sugan Al-Fasher, kadib markii taliyihii ugu horeeyay ee Jedo Hamdan Abu Nashook la dhaawacay loona gudbiyay dalka dibadiisa si loogu soo daweeyo mid ka mid ah dalalka Afrikaan ahee deriska la ah Suudan
Dhanka Kordofan waxaa deegaano badan oo ku yaala galbeedka iyo gaar ahaan waqooyiga si firficoon uga howlgala ciidamada Taageerada Degdegga ah, waxaayna la wareegeen magaalooyin dhowr ah oo ay ka mid yihiin Al-Majlad, Al-Fulaa, Abu Zabad iyo Al-Rahad oo dhaca galbeed Kordofan.
Ilo xog ogaal ah ayaa sheegaya, in Korneel Al-Taj Al-Tijani uu yahay midka hogaaminaya Ciidamada Taageerada Degdegga ah ee ku sugan Kordofanta weyn, waxa uuna ku sugan yahay magaalada Al-Majlad.
Sida wararku sheegayaan Al-Tijaani ayaa ku dhaawacmay iska horimaad hore oo dhexmaray iyaga iyo ciidamada Suudan, waxa uuna dhaq dhaqaaqiisa ku kooban yahay magaalooyinka Galbeedka Kordafaan, gaar ahaan Al-Fula iyo Al-Majlad.
Waqooyiga Kordofan, waxa caan ah magaca Korneel Hussein Barsham, oo ah taliyaha ciidamada Taageerada Degdega ah ee gobolka, wuxuu saldhigiisu ahaa Umm Rawaba ka hor inta aysan ciidamada Suudan dib u qabsanin.
Sida aan Wararka ku heleyno Barsham ayaa ku dhaawacmay iska horimaad ka dhacay deegaanka Al-Ghabsha ee Waqooyiga Kordofan, waxaana isaga iyo askartiisa ay u ambabaxeen magaalada Rahad ee dhanka Waqooyi, kadib markii dhawaan ciidamada ay xoojiyeen dagaaladii ka dhacay Kordofan, gaar ahaan dagaalkii lagu qabsaday garoonka diyaaradaha ee Balila ee galbeedka Kordofan.
Sidoo kale Kordofan waxaa ka muuqda magaca Makan Al-Sadig oo ka howlgalaKoonfur-galbeed ee Kordofan, waxa uuna saldhig ka sameystay deegaanka Abu Zabad. Sida ay sheegayaan warar hoose, Makan Al-Sadig wax saameyn ah kuma lahan darajooyinka Ciidamada Taageerada Degdegga ah, ciidamada uu kormeerana waxa ay ku sugan yihiin magaalada Abu Zabad, iyagoo ku hawlan falal ka dhan ah muwaadiniinta, oo ay kamid yihiin boobka iyo bililaqada hantidooda.
